Yazan: Ece Nur Yeşil Aydın
TYT | Environmental Specialist
Tüm dünyayı etkisi altına alan covid-19 virüsü, günden güne etkisini artırmaya devam ediyor. Kimilerinin aklında soru işaretleri bırakırken, kimilerinin de aklındaki sorulara cevap veriyor. Bu soruların başında; merakla takip edilen sağlık konusu var. Peki virüs dışında sağlığımızı tehdit eden unsurlardan ne kadar haberdarız? Belki de geleceğe umutla bakmamızı sağlayacak bir farkındalığın temelleri bu dönemde atılıyor.
Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) uydu görüntülerine göre, Çin’de; covid-19 salgını sonrası nitrojen dioksit seviyelerindeki düşüş açıkça gösterilmişti. Kapanan fabrikalar, zorunlu tatil ve uçak seferlerinin iptal edilmesi ve seyrek şehir trafiği ile gemi seferlerinin azalması bu sonucu ortaya çıkarmıştı. NASA’da hava kalitesi araştırmacısı olarak çalışan Fei Liu ilk kez bu kadar geniş bir alanda böylesi dramatik bir düşüş gözlemlendiğini söylemişti.
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) uydu görüntüleri
Aynı şekilde karbondioksit salınımının Covid-19 tedbirleri kapsamında sokağa çıkma yasağının uygulandığı İtalya'da da hava kirliliği ciddi şekilde azalmıştı. Hatta İtalya’nın turizm açısından popüler olan şehri Venedik'te, su alışılmadık derecede berrak gözükmüştü. Nehirde görünen balıklar ile yüzen kuğular ile doğanın kendini yenilediğine dair haberler paylaşılmıştı.
Ülkemizde de salgın sebebi ile İstanbul’da insanların evde kalması trafik yoğunluğunu azalttı. Bu durum hava kirliliğinde %30 oranında azalmayı gerçekleştirdi. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros; şehirlerdeki trafik yoğunluğunun ve diğer faaliyetlerin azalması sebebiyle azotdioksit (NO2) yoğunluğunda büyük düşüşler görülmeye başlandığını belirtti. İstanbul ve Ankara’da azotdioksit (NO2) kirliliğinin azaldığının altını çizdi. Güncel olarak İstanbul'da %36 ve Ankara'da %45 azalma meydana geldiğini ve Türkiye’nin en büyük iki şehrinde ortalama hava kirliliğinin oranının %41 azalmış olduğunu belirtti.
Peki bu değişimlerin sağlığımız ve yenilenebilir enerji açısından önemi neydi?
Azotoksitlerin (NO2) atmosferdeki oluşumu taşıt egzozlarından, fabrikalardan ve enerji santrallerinden salınan gazlardan gerçekleşmektedir. Belirtilen eşik değerden fazla atmosferde yer alması insan sağlığı için olumsuz etkilere sebep olmaktadır. Beraberinde üst solunum yolları ve akciğer rahatsızlıklarını getirmektedir. Bilim insanlarının yaptığı araştırmalara göre; Covid-19 salgınına bağlı olarak hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde ölüm oranları daha fazladır. Hatta 2003 Sars virüsünde de risklerin hava kirliliği ile arttığı da belirtilmektedir. Covid-19 salgını ile ulaşımın kısıtlanmış olması, fabrikaların çalışma zamanlarının azaltılması, insan ihtiyaçlarının evden karşılanması ile fosil yakıtların kullanımına bağlı olarak oluşan gazlarda azalma meydana gelmiştir. Karbon salınımının azalması ile güneş ışığının daha verimli kullanılacağı bir ortam doğmuş ve yenilenebilir enerji kaynaklarından özellikle güneş enerji sistemlerinin verimlerinde artma meydana gelmiştir. Salgının en çok kronik rahatsızlıkları olan insanlarda ölüm oranının yüksek olduğunu göz önünde bulundurursak, her gün kullandığımız fosil yakıtlar ile de bu kronik rahatsızlıkların oluşumuna neden olduğumuzu farkında olmamız gerekiyor. Her temiz enerji kullanımının, hava kirliliğinin önüne geçtiğini bilmek, geleceğe umutla bakmamıza neden oluyor.
Karantina hali ile hava kirliliğinin önüne geçebildik. Fakat karantina halinin sadece bir dönem süreceğini düşündüğümüzde, hava kirliliğini azaltmada sürdürülebilir bir çözüm olmadığını bilmemiz gerekir. Oysaki sürdürülebilir çözümleri hayata geçirmek de bizim elimizde. Temiz enerjinin hayatımızda yer alması, daha verimli kullanılması, hava kirliliğinin önlenmesinde ve sağlığımızın korunmasında hayati bir önem taşıyor. Temiz enerjiyi kullanarak fosil yakıtların önüne geçmek ve sürdürülebilir bir gelecek için çalışmak bizim elimizde. Temiz havayı solumak bizim en doğal hakkımız ve gelecek nesillere bırakacağımız en büyük mirasımızdır.